Хәҙерге көндә һаҡалдарҙың матур өлгөләрен музей фондтарында ғына түгел, шәхси ҡулдарҙа ла осратырға мөмкин. Шундайҙарҙың береһе Инйәр ауылында йәшәүсе Шәрғиә Исмәғил ҡыҙы Яҡшыдәүләтовала һаҡлана. Һаҡалды 1922 йылда Инйәрҙән бер ни тиклем көнсығыштараҡ урынлашҡан Бирҙеғол ауылында йәшәгән Мәфтуха Мөхитдин ҡыҙы Яҡшыдәүләтова үҙенең ун йәшлек ҡыҙына эшләгән була (1-се һүрәт). Ваҡыт үтеү менән боронғо тәңкәләренең бер өлөшө юғала, шуға күрә 1947 йылда совет осоро аҡсалары өҫтәп баҫылған. Был өлгөлә шуныһы иғтибарҙы йәлеп итә: аҫҡы яғы үҙенең түңәрәклеген һаҡлай, ҡасандыр тояҡтары булып та ҡойолоп бөткән, нигеҙенә бәләкәй генә яға тегелеп, осона бау тағылған, биҙәлешендә мәрйендәр, тәңкәләр, тимер сылбыр һәм гранат ҡулланылған.

Бирҙеғолдан көнсығыштараҡ урынлашҡан Сермән ауылында эшләнгән һаҡалдың да үҙенсәлекле яҡтары бар. Хәҙерге көндә Луиза Йәүҙәт ҡыҙы Фәйзуллинала һаҡланған биҙәүес – 1913 йылда Сермән ауылында тыуған Бибиғәйшә Ғәҙелша ҡыҙы Мусинанан ҡалған ҡомартҡы (2-се һүрәт). Уның тураһында шуларҙы әйтергә мөмкин: аҫҡы яғы түңәрәклеген һаҡлай, тояҡһыҙ итеп эшләнгән. Нигеҙе – туланан, ҡыҙыл төҫтәге кизе-мамыҡ туҡыма менән тышланған. Тағыу өсөн ҡулайлаштырып тегелгән яғаһы бар. Биҙәлешендә Рәсәй һәм сит ил аҡсалары, тимер сылбыр, ҡашлы биҙәүес, аҡыҡ пластиналар ҡулланылған. Селтәр өлөшөнөң уртаһында өсмөйөшкә оҡшатып тамға эшләнгән, аҫтында тояҡтары бар.

Әбйәлил районының ҡайһы бер ауылдарында таралыу алған һаҡалдар ҙа бик үҙенсәлекле (халыҡ телендә «тамъян һаҡалы» тип атау ҡабул ителгән). Мәҫәлән, 1929 йылда тыуған һәм хәҙерге көндә Асҡар ауылында йәшәүсе Сәрүәр Хәлил ҡыҙы Тутаевала һаҡланған ҡомартҡы уның әсәһе Ғәйниямалдан ҡалған (3-сө һүрәт). Яҡынса 1880 йылдар тирәһендә эшләнгән булырға тейеш. Башлыса киндерҙән һуғылған туҡыма нигеҙле булған. Бары тик ваҡыт үтеү менән нигеҙен яңыртырға тура килә. Сәрүәр Хәлил ҡыҙы һаҡал тураһында һөйләгәндә түбәндәге атамаларҙы ҡуллана: 1. Муйынға таға торған өлөшө – иҙеү. 2. Мәрйендәр менән һырылған өлөшө – түш. 3. Тәңкәләрҙән торған дүрт буй рәт – ҡор. 4. Мәрйендән торған аҫҡы өлөшө – селтәр. 5. Иң аҫта бағаналап теҙелгән тәңкәле мәрйендәр – тояҡ. 6. Тояҡ тәңкәләре. Тимәк, был һаҡал алты өлөштән тора. Сәрүәр Хәлил ҡыҙы шулай уҡ биҙәнеү әйберенең эске мәғәнәһе тураһында ла бик ҡыҙыҡлы һәм мөһим мәғлүмәтте еткерә. Уның әйтеүенсә, һаҡал биҙәнеү әйбере генә түгел, ул нәҫел һәм быуындар билдәһе булып тора. Йәғни ырыу ағасы тип тә әйтергә мөмкин. Өҫкө яғындағы тәңкәләрҙең төрлө яҡҡа тармаҡланып китеүе тап нәҫелдең быуындарын белдерә лә инде.

Күреүебеҙсә, һаҡсыл ҡулдарҙа бөгөнгө көнгә килеп еткән бай тарихлы биҙәнеү әйберҙәре әле лә матурлығы менән күҙҙең яуын алып тора.
«Яға» һәм «Һаҡал» исемдәре аҫтында билдәле булған биҙәнеү әйберҙәренә арналған мәҡәләләрҙә уларҙы таралған ере, төҙөлөшө, ҡулланылған материалдары йәһәтенән ентекле рәүештә ҡылыҡһырлау түбәндәгеләр менән аңлатыла: 1. Һәр биҙәнеү әйберенең электән таралыу алған аныҡ биләмәһе барлығын күрһәтеү. 2. Бер үк исем аҫтында билдәле булһа ла, һәр биҙәнеү әйберенең төбәк үҙенсәлектәре барлығын һыҙыҡ өҫтөнә алыу. 3. Ҡағиҙә булараҡ, ниндәй материалдар өҫтөнлөк иткәнлеген асыҡлау.

Хәҙерге көндә биҙәнеү әйберҙәрен тергеҙеү, яңынан эшләү мәлендә быларҙың барыһын да иҫәпкә алыу – мотлаҡ үтәлә торған шарттарҙың береһе. Бары тик шул ваҡытта ғына ғөрөф-ғәҙәттәребеҙҙе тергеҙеү тураһында ауыҙ тултырып һөйләргә мөмкин. Юҡһа халыҡ кейемендә традицияларыбыҙ өлгөләрен стилләштерелгән йәки ябайлаштырылған әйберҙәр алмаштырасаҡ.