Был тәүәккәл һылыуға: “Уйлағаным барып сығырмы, юҡмы?” – тигән икеләнеүҙәр хас түгел. Сөнки бар эшенең дә тап теләгәнсә тамамланырын белә – ул үҙ көсөнә ышана. Шул уҡ ваҡытта хаталаныуҙан да ҡурҡмай. Сөнки хаталар – кәрәге тейеүе мөмкин ҡиммәтле тәжрибә. Шулай тип уйлай Хәйбулла районы Аҡъяр ауылы эшҡыуары Лилиә Хоҙайбирҙина.
“Ярлылыҡта бер кем дә түгел, бары үҙебеҙ ғәйепле – уйларға, хәрәкәтләнергә, алға барырға ялҡаулашыуыбыҙ менән, – ти ул. – Берәү юлында арҡыры ятҡан таяҡты буй һалырға иренеп, эләгә-абына аша атлап үтә, икенсе әҙәм, уны ситкә алыу менән генә сикләнмәй, ерҙе йомшартып, һыу һибеп, ултыртып ҡуя. Һәм кипкән таяҡ рәхмәт йөҙөнән, тамыр ебәреп, матур ағас булып үҫеп китә”. Лилиә үҙе лә – ҡороған ағасҡа йән өрөрҙәй заттарҙан.


… “Мин икенсе көн инде, ҡулсатыр тотоп, шыптыр-шыптыр ямғыр яуған яҙғы Сибай урамын байҡайым. Үҙ эшемде асып ебәрер өсөн ниндәй өлкә ҡулай булыр? Шәхси аҙыҡ-түлек кибеттәре лә, кейем-һалым һатыусылар ҙа етерлек. Йөрөй торғас, шәхси дарыуханалар юҡлығына иғтибар иттем. Һәм ошо буш киңлекте яуларға булдым”. – Лилиә үҙенең нисек итеп эш­ҡыуарлыҡҡа тотоноуын шулай тип хәтерләй. Ул бәләкәйҙән әсәһе кеүек балалар уҡы­тырға хыяллана. Башта педагогия училищеһын, аҙаҡ ситтән тороп педагогия институтын тамамлап, ун йылын хыялындағы һөнәргә арнаған ҡыҙ ни эшләп ҡапыл улай яҙмышын үҙгәртергә булып китә?
“1998 йыл. Сибай ҡалаһының 13-сө мәктәбендә уҡытып йөрөйөм. Эшемде шул тиклем яратам! Ләкин хеҙмәт хаҡын бер нисә ай он, шәкәр, май менән биреүҙәре тамам үҙәккә үтте. Аҙыҡ-түлекте ауылдан да ебәреп торалар. Миңә йәшәгән фатирға түләр өсөн аҡса кәрәк. Гел атай-әсәйҙән алыуы оят. Етмәһә, Сибайҙа миңә торлаҡ алабыҙ тип йый­ған утыҙ мең һум аҡсалары осһоҙ­ланыуына ҡайғыралар”, – тип һөйләй Лилиә.
Бәләкәйҙән “кеше тырышып эш­ләргә, етеш йәшәргә тейеш”, – тигән­де һеңдергән ҡыҙҙың был хәл менән килешкеһе килмәй. Ата-әсәһе һеңле­һе Зилә менән Лилиәне бер мохтажлыҡ күрһәтмәй үҫтерә. Буяу ҡәләменең, китаптарҙың, үҫә төшкәс, фотоаппараттың ниндәйен теләйҙәр, шуныһын алып бирәләр. Уҡытыусы әсәһе һәм инженер атаһы ҙур булмаған эш хаҡтарын бәрәкәтле тотоноу өҫтөнә, булғанын арттыра ла беләләр. Лилиә өйҙәрендә аҡса булма­ған саҡты хә­терләмәй. Ул шулай уҡ атаһы менән әсәһенең тик ултырып ял иткәнен дә иҫләмәй. Әсәһе төндә­рен шәл бәйләп һата, май яҙып, ял көндәрен баҙарға алып сыға. Йыл һайын йөҙләгән ҡаҙ-өйрәк үҫтерәләр. Лилиә йәйге каникулда иптәштәре һымаҡ лагерҙа ял итергә яратмай: “Әсәйемдән айырылыу торғаны бер ғазап ине”, – ти. Дүртенсе синыфтан һуң лимонад яһау цехында шешә йыуа, артабанғы йәйҙәрҙә гәзит тарата, ә унынсыны бөт­кәс, педучили­щеға уҡырға киткәнсе мәктәптә иҙән йыуыусы булып эшләй. Мохтажлыҡтан түгел, бушты бушҡа ауҙарырға күнек­мәгәндән был эштәрҙе башҡара ул. Ләкин бала саҡтан хеҙмәт емешен татып өйрәнгән ҡыҙ, бер көн килеп, эшләгәненең ырыҫһыҙ була башлауы менән ризалаша алмай. Һәм тормошон бөтөнләй башҡа юҫыҡҡа бороп ебә­реүсе аҙымға бара.
Әммә дарыуханаһын, башта уйла­ғанса, ҡалала асырға йөрьәт итмәй, ауыл ерендә – Бүребайҙа аса. “Эште баш­лап ебәрергә етерлек дүрт мең һумымды тотоп, буласаҡ провизорым менән август айында Өфөгә дарыу алырға киттек. Баш ҡалаға кистән барып төш­төк, – тип һөйләй Лилиә. – Иртән тор­һаҡ, бар халыҡ телендә бер һүҙ: “Дефолт!” Шулай итеп, ил тарихы­на ингән “ҡара” көндә булған аҡсам осһоҙланды, ни бары ун ҡап дарыуға етте. Уларҙы бик ҡәҙерләп алып ҡайтып, быяла витриналарға матур итеп теҙеп һалдыҡ та халыҡты көтә башланыҡ. Кешеләр инәләр ҙә сығып китә­ләр: сөнки дәүләт дарыуханаһында дефолтҡа тиклем ҡайтартылған дарыу­ҙар, әлбиттә, осһоҙ. Ләкин бер айҙан, хаҡтар тигеҙләшкәс, эштәр яйға һалынды”.
Бер йылдан ул Аҡъярға, ата-әсәһе янына ҡайтырға ҡарар итә. Көйлән­гән кәсепте дауам итеү – юҡты бар итеү түгел. Йыл эсендә аптека эше нескә­лектәрен ярайһы уҡ өйрәнгән һылыу­ҙың тыуған ерендә бар уйлағаны уң ғына килеп тора. Бәлки, уң булма­ған­дары ла барҙыр, ләкин уларҙы йөк итеп хәтерендә тоторға яратмай.

Ҡыҙ тиҙҙән, эшмәкәрлеген йәйелдереп – китап, сантехника, канцелярия кибеттәре асып, уны бөтә ғаилә эшенә әйләндерә. Атаһы Рим ағай ун йыл дауамында бар иҫәп-хисапты алып барып, етмеш ике йәшендә ялға туҡтаған. Әсәһе Фәүзиә апай – күҙ-ҡолаҡ ҡына түгел, иң ҡыҙыҡлы идеяларҙы тәҡдим итеүсе лә. Мәҫәлән, китап кибете уның тәҡдиме буйынса асылған. Ғүмере буйы аң-белем өләшкән мөғәллимә кибеттең рухи йөкмәткеһен билдәләй: кәштәләр­ҙә яҡташтарының күңелен яҡтылыҡ менән һу­ғарырлыҡ, мәҙәни кимәлен, зауығын үҫтерерлек әҙәбиәт булһын тип тырыша. Эсен иң бошорғаны – бәләкәй балалар өсөн башҡорт телен­дәге әҙәбиәттең ярлылығы. “Ижекләп уҡырға өйрәнеүсе кескәйҙәр өсөн уйынсыҡ һымаҡ әкиәт китаптары сығарылһа, ниндәй шәп булыр ине. Әкиәт­тең ҡатмарлы әҙәби тел менән бирелеүе лә уны баланан сит-ләштерә. Мәҫәлән, беҙ уҡып үҫкән “Картуф сәскән Сәл­мән” һәр балаға аңлайышлы, ҡыҙыҡ ине. Бәләкәстән үҙ халҡы әкиәттәрен уҡып үҫкән баланың телен берәү ҙә ҡырҡып ала алмаясаҡ”, – ти ул.
Хоҙайбирҙиндар тап китап һатыу тармағын ныҡлап үҫтереү маҡсатында былтыр йыл аҙағында банктан ҙур кредит юллап, иркен бина һатып алғандар. Ошо­ғаса ҡырҡ дүрт квадрат метрҙы биләгән китап кибетен биш тапҡырға ҙурыраҡ, яҡты сауҙа майҙанына күсергәндәр. “Бының менән халыҡтың эске донъя­һын байытыуға өлөш индерәбеҙ икән, беҙҙән дә ҡә­нәғәт кеше булмаҫ”, – ти үҙҙәре.
Лилиәгә шулай уҡ һеңлеһе Зилә, кейәүе Виталий, ире Фәйез-әлиҙең ныҡлы терәк булыуы көс бирә. Үҙҙә­­ренән тыш, ул йәмғеһе ун кешене эшле, ашлы иткән. Хеҙмәткәрҙәре айына кә­мендә ун биш мең һум ала – был ауыл ере өсөн ярайһы уҡ яҡшы аҡса. Улар­ҙың һәр береһе Лилиәгә ҡәҙерле. “Мин бер үҙем шул хәтлем эште, ҡырҡҡа бүленһәм дә, башҡарып сыға алмайым. Шуға күрә иң мөһиме – кешеләргә ышаныу, уларҙы бер маҡсатҡа көй­ләү”, – ти һылыу. Был – уның уңышының бер сере.
“Гүзәл затҡа балалар тәрбиәләү, йортон ҡарау өҫтөнә тиҙ, теүәл ҡа­рарҙар талап иткән эштә ауыр түгелме?“ – ти­гән һорауға үҙенә генә хас ихласлыҡ менән ул былай тип яуап бирҙе: “Ауыр” тигән һүҙҙе белгем кил­мәй. Улай ҡараһаң, иртән тороп, хөкү­мәт эшенә барыу, шулай уҡ баҡсала ер ҡаҙыу ҙа ауыр. Эшемдән рәхәтлек, күңелемә ял алам”. Ижади ҡараш – моғайын, Лилиә уңышының икенсе серелер. Даими үҫештә булып, заманса яңылыҡтар ҡулланыу эшен уғата мауыҡтырғыс итә. Мәҫә­лән, хәҙер дарыу­ҙар артынан элекке кеүек баш ҡалаға барып йөрөү кәрәк­мәй – кәрәкле тауарҙы белешеү ҙә, уның өсөн иҫәпләшеү ҙә интернет ярҙамында башҡарыла. Кистән һора­ған дарыуҙы иртән килтереп бирәләр. Хатта Мәс­кәүҙә сыҡҡан китаптарҙы ла интернет аша һайлап ҡайтарталар. Алдынғы алымдарҙы, әй­тәйек, тауар штрихын сканер ярҙамында билдәләүҙе индереү хеҙмәтләндереүҙе күп­кә тиҙерәк иткән.
Ул бер ҡасан да ҡиммәтле машинала йөрөргә, ике ҡатлы йорт төҙөргә лә хыялланмай. Былар бөтәһе лә – үҙмаҡ­сат түгел, бары тик хеҙмәте һөҙөмтәһе. Ҡыҙы Зәриә тыуғас, уны әсәһенә ҡалды­рып, бер айҙан эшкә сыҡһа, улы Солтан­ды тапҡас, иртәгәһен иртән ноутбуктан яңы заказдар ебәрә башлай. Ләкин, был ханым өсөн балалар түгел, эш беренсе урында икән, тиеүселәр бик яңылышыр. Тормошон яңы төҫтәр менән балҡы­тыусы, йәшәүенең, эшләүенең мәғәнәһе лә – ҡыҙы менән улы. “Бик ҡатмарлы заманда эшемде һаҡлап ҡалғанда, үҫ­тергәндә тотошомда ирҙәр ҡатғыллығы нығый барыуын үҙем дә тойоп, көйө­нөп йөрөй инем. Балаларым мин быға­са белмәгән илаһи хистәр бүләк итте, улар тыуыуы холҡомда иң матур сифат­тарҙы асты”, – ти бәхетле әсә.
Тәүәккәллек – ярты бәхет, тиҙәр. Яҙмышына үҙе хужа булып, үҙ бәхетен үҙе ҡорған Лилиә Хоҙайбирҙина ха­ҡында яҙма баҙнатһыҙыраҡ гүзәл зат­тарҙы ҡыйыуыраҡ, әүҙемерәк булырға әйҙәр, тигән уйҙабыҙ.

Альмира КИРӘЕВА.
Александр ДАНИЛОВ фотолары.
Хәйбулла районы.