Аҡ тирмәнең аҡ инәһе
Йәйге матур көндәрҙә урман-болондар буйлап гиҙгәндә меңәрләгән гөлдәр араһында әллә ҡайҙан балҡып, нур сәсеп ултырған сәскәне күрһәң, үҙең дә һиҙмәҫтән, шуның эргәһенә тартылаһың, тиҙерәк барып етеп, гүзәллеген йөрәгеңдә ҡалдырырға тырышаһың. Республикабыҙҙағы меңәрләгән һоҡланғыс ҡатын-ҡыҙҙар араһында бары тик үҙенсә балҡыусы, күңел яҡтыһын башҡалар менән йомарт өләшеүсе Ләлә Ғибаҙулла ҡыҙы Биишеваны шундай сәскә менән сағыштырыр инем. “Халҡым”, “илем”, “телем” тип янып йәшәүсе ил инәһе бына оҙаҡ йылдар инде республикабыҙҙағы “Аҡ тирмә” милли-мәҙәни үҙәген етәкләй.
Ләлә апай Күгәрсен районы Төйөмбәт ауылында 1932 йылда тыуған. Совет власы ныҡлап урынлашып бөтмәгән, мәктәптәр яңы асыла башлаған осор. 1933 йылғы аслыҡта Биишевтарҙың ишле ғаиләһе атай кешенең егәрлелеге арҡаһында ғына иҫән ҡала. Ғибаҙулла Абдулла улы – күренекле әҙибә Зәйнәб Биишеваның бер туған ағаһы заманының алдынғы ҡарашлы, уҡымышлы кешеһе була. Ләлә апайға аң-белемгә ынтылышты ла тап мөғәллим атаһы һала.
1947 йылда баш ҡалала асылған 9-сы башҡорт мәктәп-интернатына райондар буйлап һәләтле, яҡшы уҡыусы балаларҙы йыялар. Атаһы менән әсәһе, оҙаҡ уйлап тормайынса, етенсе класты тик “бишле”гә тамамлаған Ләләне Өфөгә шул мәктәпкә уҡырға ебәрә. Һуғыштан һуңғы ауыр йылдарҙа был мәктәп йөҙләгән баланы ашатып-эсереп, кейендереп, төплө белем, дөрөҫ йүнәлеш биреп, уларҙы тормошҡа аяҡ баҫтыра. Республикабыҙ, илебеҙ өсөн дан улдар һәм ҡыҙҙар тәрбиәләүсе уҡыу йорто хәҙер үҙенең элекке уҡыусыһы, билдәле шағир Рәми Ғарипов исемен йөрөтә.
1950 йылда унынсыны тамамлаған Ләлә алдында “уҡырға ҡайҙа барырға?” тигән һорау тормай. Атаһы һәм уның бер туған һеңлеһе, Ленин ордены кавалеры, 9-сы башҡорт мәктәп-интернатына нигеҙ һалыусыларҙың береһе Хәлимә апаһы Ҡорбанаева кеүек уҡытыусы булырға теләй ул. Шуға күрә, һис икеләнмәйенсә, Тимирязев исемендәге педагогия институтына уҡырға инә. Тәүге йылда сит телдәр факультетында белем алһа, унан Хәлимә апаһының тәҡдиме буйынса филология факультетына күсә – апаһы, күңелендәге ижад осҡонон күреп, уны һүндермәҫкә кәңәш итә. Ҡыҙ студент йылдарында уҡ әҙәби әҫәрҙәргә күҙәтеүҙәр яҙа, институт баҫмаһы – “Шоңҡар” журналын сығарыуҙа әүҙем ҡатнаша. Бөгөн дә Ләлә Ғибаҙулла ҡыҙының фәһемле, ғәмле мәҡәләләре республика гәзит-журналдарында баҫылып тора.
Институтты тамамлағас, йәш белгес булараҡ, республиканан ситтә йәшәгән милләттәштәребеҙҙең балаларын уҡытам, тип, Силәбе өлкәһенә юллана. Ҡоншаҡ районы Яңы Бүре мәктәбендә йәшлек дәрте менән эш башлай. Тормош юлдашын да ошо тарафтарҙа осрата. Тик хеҙмәте абруйлы булһа ла, тыуған яҡ үҙенә тарта – ун бер йыл йәшәгәндән һуң өс балаһы менән Күгәрсенгә ҡайта. Балалары үҫеп нығынғас, күңеленә тынғылыҡ бирмәгән хыялын тормошҡа ашыра: Өфөгә күсә.
Тормош диңгеҙенең тулҡыны ярҙың йә бер, йә икенсе ярына ҡағып һуға. Баш ҡалала уны берәү ҙә ҡолас йәйеп көтөп тормай. Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенең дөйөм ятағында тәрбиәсе булғанда ла, 3-сө төҙөлөш тресында методист эшен башҡарғанда ла эшселәрҙең рухын күтәрерҙәй тәрбиәүи, мәҙәни саралар үткәрә, уларҙың тормош шарттарын яҡшыртыу, ятаҡтарҙа өй йылыһы булдырыу өсөн ҙур көс һала. Трест етәкселеге уны ҙурлап, хеҙмәтен юғары баһалап, фатирлы итеп хаҡлы ялға оҙата.
1994 йылда апаһы – халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишева ауырып китә. Ләлә апай ҡәҙерле кешеһен эргәһенән бер минутҡа ла китмәйенсә һуңғы һулышынаса тәрбиәләй. Оло шәхес менән ҡандаш ҡына түгел, йәндәш тә булған Ләлә апай уның менән халыҡ, тел яҙмышы, тормош хаҡында һөйләшеп ултырыуҙарын бөгөн дә ҡат-ҡат күңеленән үткәрә. Һәм яҙмышына апаһының йоғонтоһо ифрат ҙур булыуын төшөнә. Тыуған ауылдары Төйөмбәттә Зәйнәб Биишеваның музейы асылғас, уның эшен яйға һалып ебәрер өсөн тырыша.
Тамырҙары ныҡ ағас көслө булған кеүек, Ләлә апай ҙа үҙ тоҡомоноң тамыр һутынан ҡеүәт алып йәшәй. Тәрән тамырлы Биишевтар нәҫел ағасының һәр ботағы, япрағы яҙмышы – ил тарихы менән бәйле данлы тормош юлы. Шул күркәм нәҫел вәкиле Ләлә Ғибаҙулла ҡыҙы ла халыҡ рухы һағында тороуы менән бәхетле. Һаман йәштәрсә етеҙ атлап йөрөп, һәммәһенә күңел һипкенен өләшеүсе Ләлә апай Биишеваға аҡ буранлы ғинуарҙа һикһән йәш тула. Халҡыңды матур эштәрең менән ҡыуандырып, йәшә лә йәшә әле, “Аҡ тирмә”нең аҡ инәһе!
33kv.ru
Ләлә апай Күгәрсен районы Төйөмбәт ауылында 1932 йылда тыуған. Совет власы ныҡлап урынлашып бөтмәгән, мәктәптәр яңы асыла башлаған осор. 1933 йылғы аслыҡта Биишевтарҙың ишле ғаиләһе атай кешенең егәрлелеге арҡаһында ғына иҫән ҡала. Ғибаҙулла Абдулла улы – күренекле әҙибә Зәйнәб Биишеваның бер туған ағаһы заманының алдынғы ҡарашлы, уҡымышлы кешеһе була. Ләлә апайға аң-белемгә ынтылышты ла тап мөғәллим атаһы һала.
1947 йылда баш ҡалала асылған 9-сы башҡорт мәктәп-интернатына райондар буйлап һәләтле, яҡшы уҡыусы балаларҙы йыялар. Атаһы менән әсәһе, оҙаҡ уйлап тормайынса, етенсе класты тик “бишле”гә тамамлаған Ләләне Өфөгә шул мәктәпкә уҡырға ебәрә. Һуғыштан һуңғы ауыр йылдарҙа был мәктәп йөҙләгән баланы ашатып-эсереп, кейендереп, төплө белем, дөрөҫ йүнәлеш биреп, уларҙы тормошҡа аяҡ баҫтыра. Республикабыҙ, илебеҙ өсөн дан улдар һәм ҡыҙҙар тәрбиәләүсе уҡыу йорто хәҙер үҙенең элекке уҡыусыһы, билдәле шағир Рәми Ғарипов исемен йөрөтә.
1950 йылда унынсыны тамамлаған Ләлә алдында “уҡырға ҡайҙа барырға?” тигән һорау тормай. Атаһы һәм уның бер туған һеңлеһе, Ленин ордены кавалеры, 9-сы башҡорт мәктәп-интернатына нигеҙ һалыусыларҙың береһе Хәлимә апаһы Ҡорбанаева кеүек уҡытыусы булырға теләй ул. Шуға күрә, һис икеләнмәйенсә, Тимирязев исемендәге педагогия институтына уҡырға инә. Тәүге йылда сит телдәр факультетында белем алһа, унан Хәлимә апаһының тәҡдиме буйынса филология факультетына күсә – апаһы, күңелендәге ижад осҡонон күреп, уны һүндермәҫкә кәңәш итә. Ҡыҙ студент йылдарында уҡ әҙәби әҫәрҙәргә күҙәтеүҙәр яҙа, институт баҫмаһы – “Шоңҡар” журналын сығарыуҙа әүҙем ҡатнаша. Бөгөн дә Ләлә Ғибаҙулла ҡыҙының фәһемле, ғәмле мәҡәләләре республика гәзит-журналдарында баҫылып тора.
Институтты тамамлағас, йәш белгес булараҡ, республиканан ситтә йәшәгән милләттәштәребеҙҙең балаларын уҡытам, тип, Силәбе өлкәһенә юллана. Ҡоншаҡ районы Яңы Бүре мәктәбендә йәшлек дәрте менән эш башлай. Тормош юлдашын да ошо тарафтарҙа осрата. Тик хеҙмәте абруйлы булһа ла, тыуған яҡ үҙенә тарта – ун бер йыл йәшәгәндән һуң өс балаһы менән Күгәрсенгә ҡайта. Балалары үҫеп нығынғас, күңеленә тынғылыҡ бирмәгән хыялын тормошҡа ашыра: Өфөгә күсә.
Тормош диңгеҙенең тулҡыны ярҙың йә бер, йә икенсе ярына ҡағып һуға. Баш ҡалала уны берәү ҙә ҡолас йәйеп көтөп тормай. Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенең дөйөм ятағында тәрбиәсе булғанда ла, 3-сө төҙөлөш тресында методист эшен башҡарғанда ла эшселәрҙең рухын күтәрерҙәй тәрбиәүи, мәҙәни саралар үткәрә, уларҙың тормош шарттарын яҡшыртыу, ятаҡтарҙа өй йылыһы булдырыу өсөн ҙур көс һала. Трест етәкселеге уны ҙурлап, хеҙмәтен юғары баһалап, фатирлы итеп хаҡлы ялға оҙата.
1994 йылда апаһы – халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишева ауырып китә. Ләлә апай ҡәҙерле кешеһен эргәһенән бер минутҡа ла китмәйенсә һуңғы һулышынаса тәрбиәләй. Оло шәхес менән ҡандаш ҡына түгел, йәндәш тә булған Ләлә апай уның менән халыҡ, тел яҙмышы, тормош хаҡында һөйләшеп ултырыуҙарын бөгөн дә ҡат-ҡат күңеленән үткәрә. Һәм яҙмышына апаһының йоғонтоһо ифрат ҙур булыуын төшөнә. Тыуған ауылдары Төйөмбәттә Зәйнәб Биишеваның музейы асылғас, уның эшен яйға һалып ебәрер өсөн тырыша.
Тамырҙары ныҡ ағас көслө булған кеүек, Ләлә апай ҙа үҙ тоҡомоноң тамыр һутынан ҡеүәт алып йәшәй. Тәрән тамырлы Биишевтар нәҫел ағасының һәр ботағы, япрағы яҙмышы – ил тарихы менән бәйле данлы тормош юлы. Шул күркәм нәҫел вәкиле Ләлә Ғибаҙулла ҡыҙы ла халыҡ рухы һағында тороуы менән бәхетле. Һаман йәштәрсә етеҙ атлап йөрөп, һәммәһенә күңел һипкенен өләшеүсе Ләлә апай Биишеваға аҡ буранлы ғинуарҙа һикһән йәш тула. Халҡыңды матур эштәрең менән ҡыуандырып, йәшә лә йәшә әле, “Аҡ тирмә”нең аҡ инәһе!
Зәлифә УСМАНОВА,
Башҡортостан Республикаһының мәғариф алдынғыһы.
Башҡортостан Республикаһының мәғариф алдынғыһы.
33kv.ru
Теги: