Биҙәктәргә бәйләп биҙәкте
Халҡыбыҙҙың матур йолалары бик күп. Шуларҙың береһе – кис ултырыу. Хәҙерге көндә был бик һирәк күренеш, тиһәк тә яңылыш булмаҫ. Күбегеҙ минең менән ризалашыр, тип уйлайым. Был йола беҙҙең өләсәй һәм әсәйҙәр заманында ҡалды инде.
Кис ултырыуҙар, ҡул эштәре эшләү, йырҙар йырлау ҡыҙ баланы тәрбиәләүҙә оло әһәмиәткә эйә. Ҡул эштәре аша ҡыҙҙар үҙенең ныҡышлығын, түҙемлелеген, отҡорлоғон, уңғанлығын үҫтергән, эш барышында уй-фекерҙәрен, хыялдарын, серҙәрен асҡан бер-береһенә яҡын әхирәткә әүерелгән. Ашыға-ашыға, ярыша-ярыша оҫталыҡтарын да үҫтергән, төрлө һөнәргә өйрәнгән улар: әсәйҙән күргән – тун бескән, атайҙан күргән – уҡ юнған. Бәләкәйҙән балаға иғтибар юғары булған, тиер инем, сөнки ололар үҙҙәре менән бергәләп эш эшләргә, уның мәғәнәһенә төшөнөргә, башлаған эштең осона сығырға өйрәткәндәр. Өләсәйҙәребеҙ бер генә минут та тик ултырмаған – кейеҙ баҫҡан, балаҫ һуҡҡан, шәл бәйләгән, белгәнен балаларына өйрәтергә тырышҡан. Шуға күрә беҙҙең оло быуын ҡатын-ҡыҙҙары әүҙем дә, уңған да булған. Бер-береһенә мөнәсәбәттәре лә йылы, яғымлы, ихтирамлы.
Буш ваҡытта әллә күпме файҙалы әйберҙәр яһап, үҙеңде һәм әйләнә-тирәләге кешеләрҙе зауыҡлы әйберҙәр менән ҡыуандырыу мөмкинлеге бар. Ҡул эшенә оҫта ҡатын-ҡыҙҙың урам ҡыҙырып йөрөргә, ваҡытын бушҡа уҙғарырға теләге ҡалмай. Бар күңелен һалып ул сигеү сигә, бәйләм бәйләй йәки башҡа төрлө ҡул эше менән булыша. Ундай ҡатын-ҡыҙҙар һоҡланыу уята, улар бай һәм нескә күңелле була.
Әлбиттә, һәр ата-әсә үҙ балаһына барыһын да бирергә тырыша, ләкин бик күптәрҙең мөмкинлеге юҡ: йә белмәй, йә ваҡыты, йә теләге юҡ. Шуға күрә хеҙмәт дәрестәрендә балаларҙы ҡул эштәре аша, йәғни милли традицияларыбыҙға таянып, милли рухта тәрбиәләүҙе тәүмаҡсат итеп ҡуям. Башҡа фәндәр менән бер рәттән, ҡыҙҙарҙы алдағы тормошҡа, бигерәк тә ғаилә тормошона әҙерләү хеҙмәт дәрестәрендә ҙур урын ала. Был дәрестәрҙә ҡыҙҙар сигеү төрҙәренә, тегергә, ырғаҡ, энә менән бәйләргә һәм башҡа бихисап ҡул эштәренә өйрәнә. Шуларҙың береһе – “һәнәк”тә бәйләү. Был ысул балаларҙа үҙенең яңылығы һәм бәйләү үҙенсәлеге менән ҙур ҡыҙыҡһыныу уята. Был ысул менән бәйләргә өйрәнеү ҡыйынлыҡтар тыуҙырмай, һыҙмаларҙы ла еңел генә уҡырға мөмкин.
“Һәнәк” менән бәйләү өсөн тәү сиратта үҙенсәлекле эш ҡоралы кәрәк. Уны махсус магазиндарҙан һатып алырға, йә булмаһа ҡулдан яһарға ла мөмкин. Бының өсөн ябай тимер сым да бара. Уны “П” хәрефенә оҡшатып бөгөргә кәрәк. Ике сата араһы таҫмаларҙың киңлегенә ҡарап һайлана. Шулай уҡ ырғаҡ, ҡайсы һәм сифатлы еп кәрәк буласаҡ.
Тәүҙә төйөн яһап, бер яҡ сатаға эләбеҙ. Артабан ошо килеп сыҡҡан түңәрәк эсенән ырғаҡ менән епте сығарабыҙ.
Һуңынан эшебеҙҙе әйләндерәбеҙ, уң яҡта тағы бер буш күҙ барлыҡҡа килә. Алдағыса килеп сыҡҡан күҙҙән ырғаҡ менән епте тартып алабыҙ. Шулай әйләндерә-әйләндерә бәйләй торғас, үҙенсәлекле таҫмалар хасил була, уларҙы бер-береһе менән кәрәгенсә тоташтыраһы ғына ҡала.
Таҫмаларҙы бер нисә ысул менән тоташтырырға мөмкин:
Таҫмаларҙы семәрләп тоташтырыу
Таҫмаларҙы тығыҙ итеп тоташтырыу
Ошо таҫмаларҙан һоҡландырғыс әйберҙәр яһарға мөмкин: шәлдәр, эскәтерҙәр, күлдәктәр һ.б.
Бөгөн һеҙгә “Ҡабырсаҡ” ысулы менән бәйләнгән шәл тәҡдим итәм.
Күрше “ҡабырсаҡтарҙы” беркетеү урындары
1) 14 таҫма бәйләйбеҙ.
2) Ырғаҡ менән сылбыр бәйләйбеҙ.
3) Бер яҡтағы бағаналарҙы бергә тоташтырабыҙ.
4) Икенсе яҡтағы бағаналарҙы бер-бер артлы бәйләйбеҙ, бер сылбырға тоташтырабыҙ.
5) Һүрәттә күрһәтелгәнсә “ҡабырсаҡ” килеп сыға
Һыҙма буйынса “ҡабырсаҡ”тар бәйләйбеҙ ҙә, шәл рәүешенә килтереп, ырғаҡ менән бер-береһенә тоташтырабыҙ.
Шулай итеп, хеҙмәт дәрестәрендә уҡыусылар халыҡ шөғөлдәрен үҙләштерә, үҙ ҡулдары менән башҡарған эштәрен күрәләр, һоҡланалар, ҡәнәғәтлек тоялар. Тиңдәштәре һәм үҙҙәре алдында ла баһалары күтәрелә. Шулай уҡ ҡыҙҙарҙың яҡшы сифаттары арта: тыйнаҡ та, итәғәтле лә, тәртипле лә улар.
Кис ултырыуҙар, ҡул эштәре эшләү, йырҙар йырлау ҡыҙ баланы тәрбиәләүҙә оло әһәмиәткә эйә. Ҡул эштәре аша ҡыҙҙар үҙенең ныҡышлығын, түҙемлелеген, отҡорлоғон, уңғанлығын үҫтергән, эш барышында уй-фекерҙәрен, хыялдарын, серҙәрен асҡан бер-береһенә яҡын әхирәткә әүерелгән. Ашыға-ашыға, ярыша-ярыша оҫталыҡтарын да үҫтергән, төрлө һөнәргә өйрәнгән улар: әсәйҙән күргән – тун бескән, атайҙан күргән – уҡ юнған. Бәләкәйҙән балаға иғтибар юғары булған, тиер инем, сөнки ололар үҙҙәре менән бергәләп эш эшләргә, уның мәғәнәһенә төшөнөргә, башлаған эштең осона сығырға өйрәткәндәр. Өләсәйҙәребеҙ бер генә минут та тик ултырмаған – кейеҙ баҫҡан, балаҫ һуҡҡан, шәл бәйләгән, белгәнен балаларына өйрәтергә тырышҡан. Шуға күрә беҙҙең оло быуын ҡатын-ҡыҙҙары әүҙем дә, уңған да булған. Бер-береһенә мөнәсәбәттәре лә йылы, яғымлы, ихтирамлы.
Буш ваҡытта әллә күпме файҙалы әйберҙәр яһап, үҙеңде һәм әйләнә-тирәләге кешеләрҙе зауыҡлы әйберҙәр менән ҡыуандырыу мөмкинлеге бар. Ҡул эшенә оҫта ҡатын-ҡыҙҙың урам ҡыҙырып йөрөргә, ваҡытын бушҡа уҙғарырға теләге ҡалмай. Бар күңелен һалып ул сигеү сигә, бәйләм бәйләй йәки башҡа төрлө ҡул эше менән булыша. Ундай ҡатын-ҡыҙҙар һоҡланыу уята, улар бай һәм нескә күңелле була.
Әлбиттә, һәр ата-әсә үҙ балаһына барыһын да бирергә тырыша, ләкин бик күптәрҙең мөмкинлеге юҡ: йә белмәй, йә ваҡыты, йә теләге юҡ. Шуға күрә хеҙмәт дәрестәрендә балаларҙы ҡул эштәре аша, йәғни милли традицияларыбыҙға таянып, милли рухта тәрбиәләүҙе тәүмаҡсат итеп ҡуям. Башҡа фәндәр менән бер рәттән, ҡыҙҙарҙы алдағы тормошҡа, бигерәк тә ғаилә тормошона әҙерләү хеҙмәт дәрестәрендә ҙур урын ала. Был дәрестәрҙә ҡыҙҙар сигеү төрҙәренә, тегергә, ырғаҡ, энә менән бәйләргә һәм башҡа бихисап ҡул эштәренә өйрәнә. Шуларҙың береһе – “һәнәк”тә бәйләү. Был ысул балаларҙа үҙенең яңылығы һәм бәйләү үҙенсәлеге менән ҙур ҡыҙыҡһыныу уята. Был ысул менән бәйләргә өйрәнеү ҡыйынлыҡтар тыуҙырмай, һыҙмаларҙы ла еңел генә уҡырға мөмкин.
“Һәнәк” менән бәйләү өсөн тәү сиратта үҙенсәлекле эш ҡоралы кәрәк. Уны махсус магазиндарҙан һатып алырға, йә булмаһа ҡулдан яһарға ла мөмкин. Бының өсөн ябай тимер сым да бара. Уны “П” хәрефенә оҡшатып бөгөргә кәрәк. Ике сата араһы таҫмаларҙың киңлегенә ҡарап һайлана. Шулай уҡ ырғаҡ, ҡайсы һәм сифатлы еп кәрәк буласаҡ.
Тәүҙә төйөн яһап, бер яҡ сатаға эләбеҙ. Артабан ошо килеп сыҡҡан түңәрәк эсенән ырғаҡ менән епте сығарабыҙ.
Һуңынан эшебеҙҙе әйләндерәбеҙ, уң яҡта тағы бер буш күҙ барлыҡҡа килә. Алдағыса килеп сыҡҡан күҙҙән ырғаҡ менән епте тартып алабыҙ. Шулай әйләндерә-әйләндерә бәйләй торғас, үҙенсәлекле таҫмалар хасил була, уларҙы бер-береһе менән кәрәгенсә тоташтыраһы ғына ҡала.
Таҫмаларҙы бер нисә ысул менән тоташтырырға мөмкин:
Таҫмаларҙы семәрләп тоташтырыу
Таҫмаларҙы тығыҙ итеп тоташтырыу
Ошо таҫмаларҙан һоҡландырғыс әйберҙәр яһарға мөмкин: шәлдәр, эскәтерҙәр, күлдәктәр һ.б.
Бөгөн һеҙгә “Ҡабырсаҡ” ысулы менән бәйләнгән шәл тәҡдим итәм.
Күрше “ҡабырсаҡтарҙы” беркетеү урындары
1) 14 таҫма бәйләйбеҙ.
2) Ырғаҡ менән сылбыр бәйләйбеҙ.
3) Бер яҡтағы бағаналарҙы бергә тоташтырабыҙ.
4) Икенсе яҡтағы бағаналарҙы бер-бер артлы бәйләйбеҙ, бер сылбырға тоташтырабыҙ.
5) Һүрәттә күрһәтелгәнсә “ҡабырсаҡ” килеп сыға
Һыҙма буйынса “ҡабырсаҡ”тар бәйләйбеҙ ҙә, шәл рәүешенә килтереп, ырғаҡ менән бер-береһенә тоташтырабыҙ.
Шулай итеп, хеҙмәт дәрестәрендә уҡыусылар халыҡ шөғөлдәрен үҙләштерә, үҙ ҡулдары менән башҡарған эштәрен күрәләр, һоҡланалар, ҡәнәғәтлек тоялар. Тиңдәштәре һәм үҙҙәре алдында ла баһалары күтәрелә. Шулай уҡ ҡыҙҙарҙың яҡшы сифаттары арта: тыйнаҡ та, итәғәтле лә, тәртипле лә улар.
Гөлназ ШАФИҠОВА.
Теги: