Йәшәйешкә бәйле бөтмәҫ-төкәнмәҫ һорауҙарға яуаптар табырға тырышабыҙ, донъяның серле йомаҡтарын сисеү юлдарын эҙләйбеҙ. Тап ошондай ҡатмарлы мәлдәрҙә күрәҙәселәргә, им-томсоларға, ноҡот һалыусыларға мөрәжәғәт итәбеҙ. Берәй затлы әйберебеҙҙе юғалтып таба алмаһаҡ та, киләсәктә ни көткәнен белергә теләһәк тә, сырхауҙарға дауа эҙләһәк тә, уларҙың ярҙамына өмөтләнәбеҙ.
Бындай ысул бик боронғо замандарҙа башланған, уға бөгөн дә ихтыяж бар. Башҡорттар шаҡ ҡатырғыс һәләттәргә эйә булғандарҙы әүлиә тип йөрөткән. Уларҙың “эше“ әле лә дауам итә. Реклама гәзиттәрен асып ҡарайыҡ, һәр битендә тиерлек теге йәки был им-томсоноң, күрәҙәсенең “өшкөрәм, күҙ тейеүҙән арындырам, иреңде йә ҡатыныңды ҡайтартам, киләсәгеңде әйтеп бирәм“ кеүегерәк иғландарын осратырға була. Уларға ышанырғамы, юҡмы? Кемдер ышана, кемдер юҡ, әлбиттә.
... Бер танышым кеҫәһенән бөтә документтары менән 8 мең һумдан ашыу аҡсаһын урлатҡайны. Полицияға мөрәжәғәт итеүҙең файҙаһы булмағас, бер аҡыллы баш уға “яҡшы“ ғына күрәҙәсене тәҡдим итә. Танышым, бик ышанып бармаһа ла, тәүәккәлләп ҡарарға була. Билдәләнгән ваҡытта осрашып, зыян күргән иптәшем күрәҙәсегә килешелгән хаҡты түләгәндән һуң,“сеансты“ башлап ебәрәләр. Әбей теге уғрының бер егет булыуын, документтарын сүп­леккә ырғытып, аҡсаһын ғына алып китеүен әйтә. Бурҙың төҫ-ҡиәфәтен дә һүрәтләп бирә. Шунан нимә, күрәҙәсе уғрыны табып бирҙеме һуң? Юҡ, әлбиттә. Ә танышым барлы-юҡлы аҡсаһын ғына түгел, ваҡытын да әрәм итте булып сыға.
Үҙемә лә бер сетерекле ваҡи­ғаның шаһиты булырға тура килгәйне. Белорет районының бер ауылына ҡунаҡ­ҡа барғайныҡ. Йома көн. Туғандарыбыҙҙың күршеһенә машина-автобустар менән күпләп халыҡ йыйыла башланы. Уларҙың бында нимә эшләп йөрөүе тураһында апайымдан һорашам. “Аҙна һайын шулай. Өйрәнеп бөтөп барабыҙ инде“, – тине ул.
Күршеләрҙең ихатаһы беҙгә күренеп тора. Теге кешеләр нимәлер көтә. Бер нисә минуттан йорттоң хужабикәһе килеп сыҡты һәм беҙгә аңлашылмаған телдә, ҡысҡырып-ҡысҡырып нимәлер һөйләргә тотондо. Килгән кешеләрҙең барыһы ла зомби кеүек уға ҡарап ҡатып ҡалған. Был нимә – сектамы, әллә әбейҙең ысынлап та ҡөҙрәтле көсө бармы, әллә алдаҡсымы ул, беҙгә сер булып ҡалды. Ә кешеләр уға ышана.
Күрәҙәселеккә ҡағылышлы иң бә­хәсле һорауҙарҙың береһе – был сәйер һәләтте танырғамы, юҡмы?
Күрәҙәселек экстрасенсорика тө­шөнсәһе менән ныҡлы бәйләнгән. Күрәҙәлек итеү һәләте – бик ауыр психик күренеш. Ундайҙар йыш ҡына аң сиктәренән сығып китеп, баш мейеһенең ғәҙәттән тыш эшмәкәрлеге арҡаһында, психик ауырыуҙарға тәғәйенләнгән дауаханаларға эләгә. Бындай хәлдәрҙе ғалимдар уҙған быуаттың 20-се йылдарында өйрәнә башлай. Васильев, Бехтерев, мәҫәлән, телепатия өлкәһен тикшереп билдәлелек ала. 70-се йылдарҙа инде белгестәр биомәғ­лүмәт­тәр ағымын иҫәпләп сығарыу мәсьәләләренә тотона.
Төрлө ваҡытта күрәҙәселәргә төр­лө ҡараш йәшәй. Боронғо Грецияла, мәҫәлән, улар ярайһы уҡ юғары ки-мәлдә торған. Матур һарайҙарҙа, һәй­бәт шарттарҙа йәшәгәндәр. Яр­ҙам һорап килгән кешеләр шунда уҡ һо­рауҙарына яуап тапмаһалар ҙа, имсе­ләрҙең трансҡа ингәнен көтөп, һәр ва­ҡыт тиерлек уларҙан дөрөҫ мәғлү­мәт ала алған. Пантеизм тәғ­лимәте әле лә үҙенә ышаныусылар­ҙа медита­ция ярҙамында күрәҙәселек һәләттә­рен үҫтереүҙе маҡсат итеп ҡуя.
Боронғо Рәсәйҙә лә улар күп бул­ған. Байғоштарға (блаженные) халыҡ айырыуса ихтирам менән ҡараған. Байғоштар ирекле тормош алып бар­ған, ил буйлап берәҙәклек итеп, һо­рансылап, көн күргән.
Совет дәүләте күрәҙәселәргә мө­нәсәбәтте ҡырҡа үҙгәртә. Шулай ҙа СССР-ҙа йәшерен гипноз сеанстары үткәрелеп тора, ауырыуҙарҙы дауалауҙың халыҡсан алымдары ла ҡулланыла.
20-се быуаттың иң билдәле күрә­ҙәсеһе тип, моғайын, Ванганы атарға булалыр. Ванганың көсө, уның алдан күреү һәләте тураһында бөгөн ишет­мәгән кеше юҡтыр. Уға ябай кешеләр генә йөрө­мәгән, билдәле сәйәсмән­дәр, актер­ҙар, хатта экстрасенстар ҙа кил­гән. Ельцин, Кашпировский һәм баш­ҡалар бөйөк Ванганың пациенттары булған.
Ванга СССР-ҙың тарҡалыуын, Чернобыль, “Курск” һыу аҫты кәмәһе һәләкәттәрен, 11 сентябрҙә АҠШ-та буласаҡ теракттарҙы һәм башҡа бик күп ваҡиғаларҙы алдан әйтеп бирә. Шулай ҙа уның һәр фаразы ла дөрөҫ­кә сығып бөтмәй. Ванганың һәләтен Болгария властары ил мән­фәғәт­тәрендә файҙалана, туризмды үҫтереү өсөн ҡуллана.
Заманалар үҙгәрә, тормош тотороҡһоҙға әйләнә. Ундай донъяла халыҡҡа рухи таяныс кәрәк була. Дин күп һорауҙарға яуап бирә алмай. Таянысты ҡайҙан табырға һуң? Күрә­ҙәселәр мәктәптәре сәскә ата, һәр кем шундай һәләттәрҙе үҙендә үҫте­рә, имсе булып китә ала.
Үҙен күрәҙәсе, тылсымсы тип атаусылар күп, ысын һәләткә эйә булғандары бик һирәк. Һәр хәлдә ысындары күкрәк һуғып, һәләттәре тураһында бөтә донъяға яр һалып, парапсихология мәктәбе дипломдарын болғап йөрөмәй. Тәбиғәттән бирелгән мөм­кинлектән юғарыраҡ күтәрелеү бик ауыр, ә ғәҙәттән тыш һәләттәре бул­ған кешеләр дан алыу, аҡса, матди байлыҡ йыйыу кеүек үтә донъяуи мәшәҡәт­тәрҙән өҫтөн тора.
Парапсихологияның йүнәлеш­тәре, ысулдары бик күп. Шулар ара­­һында иң таралғаны – медита­ция. Был ысулды секталар айырыу­са киң ҡуллана. Транс хәленә музыка, ҡабатланып торған һүҙҙәр, хәрәкәттәр аша инергә була. Ҡай­һы бер тылсымсылар, затлы таштар ҡулланып, кристалдар донъя­һына инә. Медитацияла ултырғандар, икенсе донъяға инеп, һорау­ҙарға яуаптар таба. Башҡа донъяға инеп сығыу механизмы бер тылсымсынан икенсеһенә генә тапшы­рыла ала һәм был хаҡта ваҡытлы матбуғатта бер ни яҙылғаны юҡ.
Үҙебеҙҙең психикаға әйләнеп ҡайтайыҡ. Күрәҙәселек әҙме-күп­ме ки­мәлдә беҙҙең һәр беребеҙгә хас. Был һәләт һәр кемдә серем итеп ята. Ғәҙәттән тыш хәл килеп тыуһа, ул гөлт итеп тоҡанып китеп, килә­сәгең­дән бер һүрәтте күреп ҡалыуың да бар. Әйткәндәй, күп экстрасенстар буласаҡты тап ошолай күрә лә инде. Ҡайһы бер кешеләрҙә күрәҙәселек һәләттәре ныҡ ауырығандан (юғары температура, көслө ауыртыу) һуң, клиник үлемдән, наркоз аҫтындағы операциянан, йәшен һуҡҡандан һуң асыла. Инфаркт йәки инсульт үткәр­гән, астма, аллергия кеүек ауырыуҙар менән яфаланған кешеләрҙә лә үҫе­шә. Шул уҡ Ванганы алайыҡ: ул, 12 йәшендә көслө ҡойонға эләгеп, һуҡыр ҡала. Бөйөк Ватан һу­ғышы йылдарын­да, 30 йәштәрҙә бул­ғанда, ул кеше­ләргә киләсәкте әйтә башлай.
Күрәҙәселәргә, им-томсоларға ышаныу-ышанмау – һәр кемдең үҙ эше. Был тормошта ҡайҙа барып бә­релергә белмәгән, ниндәй ҙә булһа ауыр хәлгә тарыған кешеләргә улар­ҙың ярҙамы тейеүе мөмкин.